Zniknięcie z mapy świata i nadzieja na odzyskanie wolnego kraju
W 1795 r. Rzeczpospolita zniknęła z mapy świata. Mimo starań i heroicznej obrony Tadeusza Kościuszki i jego kosynierów podczas insurekcji kościuszkowskiej, wojska zaborców okazały się zbyt potężne. Na odzyskanie niepodległości Polsce przyszło czekać aż 123 lata.
Oczywiście próby podejmowano wielokrotnie. Po klęsce powstania styczniowego, które trwało w latach 1863-1864, a także zmianie nazwy na „Kraj Przywiślański (Nadwiślański)”, leżącego w granicach Rosji Królestwa Polskiego, wśród wielu Polaków pojawiła się nadzieja na odzyskanie wolnego kraju. Szansa pojawiła się wraz z zaognieniem sytuacji międzynarodowej, na początku XX wieku.
Koncepcja inkorporacyjna i federacyjna
Kiedy wybuchła I wojna światowa mówiło się o dwóch koncepcjach podjęcia starań o niepodległość. Warto wspomnieć, że w Polsce trwała wówczas walka o władze pomiędzy środowiskami skupionymi wokół Komitetu Narodowego Polskiego i Romana Dmowskiego oraz Radą Regencyjną, wspieraną przez Józefa Piłsudskiego. Koncepcje określano jako inkorporacyjną i federacyjną.
Dmowski uważał, że wolność uda się odzyskać w oparciu o sojusz z Rosją oraz Ententą (tzw trójporozumienie pomiędzy Francją, Wielką Brytanią i Rosją. Współzałożyciel Narodowej Demokracji uznawał je bowiem za o wiele mniejsze zagrożenie, niż Niemcy. Twórca Polskiej Organizacji Wojskowej i dowódca I Brygady Legionu Polskiego, Józef Piłsudski, twierdził natomiast, że najpierw należy dojść do porozumienia z Niemcami i Austro-Węgrami przeciw Rosji, a kolejno wraz z Anglikami i Francuzami pokonać Niemców.
Marzenia o wolności stały się rzeczywistością
Podczas wojny najwięcej zwolenników zyskała koncepcja drugiego z wymienionych działaczy. Polacy zaczęli przejmować władzę na okupowanych ziemiach. Warto wspomnieć, że dzięki zapleczu wojennemu w postaci Legionów Polskich oraz działaniom Ignacego Paderewskiego w Stanach Zjednoczonych, udało się nam wyjść z pojedynku „z tarczą” (Co ważne, Paderewski przyczynił się m.in. do tego, że Woodrow Wilson, prezydent USA, wpisał niepodległość Polski do 14-punktowego planu pokojowego.). Finalnie marzenia o wolności stały się rzeczywistością.
Od 19 października 1918 r. działalność rozpoczęła Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego, której przewodził ksiądz Józef Londzin. Kolejno powstawały następne podmioty, m.in. Polska Komisja Likwidacyjna. W nocy z 6 na 7 listopada Ignacy Daszyński stanął na czele Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej.
Kolejne kroki do niepodległej Polski
Ważnym wydarzeniem w historii odzyskania niepodległości był także powrót Józefa Piłsudskiego z więzienia w Magdeburgu, który miał miejsce 10 listopada. Tego samego dnia dowódca spotkał się z niemiecką Centralną Radą Żołnierską. Następstwem zawartych porozumień okazało się rozbrojenie 30-tysięcznej, niemieckiej armii, stacjonującej w Warszawie.
W ciągu siedmiu dni z Królestwa Polskiego ewakuowano około 55 tysięcy niemieckich żołnierzy, którzy musieli pozostawić część broni i sprzętu wojskowego. Akcja rozbrajania przebiegała przeważnie bez walk, choć doszło do starć przy ratuszu i Cytadeli Warszawskiej.
11 listopada 1918 r. Rada Regencyjna przekazała Józefowi Piłsudskiemu władzę wojskową i naczelne dowództwo nad Polską Siłą Zbrojną, a trzy dni później również władzę cywilną, po czym rozwiązała się, ustanawiając urząd naczelnika państwa.
16 listopada Piłsudski poinformował kraje zachodnie o powstaniu niepodległej Polski. Następnie 18 listopada powołał pierwszy rząd z premierem, Jędrzejem Moraczewskim na czele. 22 listopada zatwierdzono dekret o ustanowieniu tymczasowego naczelnika państwa do czasu wyborów do Sejmu, które wyznaczono na 26 stycznia 1919 roku. Powstał wówczas rząd Ignacego Paderewskiego, uznany przez społeczność międzynarodową.
Dwudziestolecie międzywojenne i czasy PRL-u
W okresie dwudziestolecia międzywojennego uroczystości państwowe, obchodzone były w pierwszą niedzielę po 11 listopada. To data szczególnie ważna nie tylko dla Polski, ale i dla reszty świata. Józef Piłsudski został wówczas uznany za naczelnego dowódcę wojsk polskich. Doszło również do podpisania traktatu w Compiègne, kończącego I wojnę światową.
Co ciekawe, dopiero w 1937 r. Sejm RP uznał, że datą obchodów dnia niepodległości, będzie 11 listopada. Dzień określono jako „rocznicę odzyskania przez naród polski niepodległego bytu państwowego i jako dzień po wsze czasy związany z wielkim imieniem Józefa Piłsudskiego, zwycięskiego wodza narodu w walkach o wolność ojczyzny”.
W czasach PRL święto niepodległości przeniesiono na 22 lipca, a więc rocznicę wydania manifestu PKWN (symbol komunistycznej władzy w Polsce). Obchody określono jako Narodowe Święto Odrodzenia Polski.
Mimo wszystko wiele osób wciąż traktowało 11 listopada, jako właściwą rocznicę odzyskania niepodległości. Przez większość istnienia Rzeczypospolitej Ludowej obchody były nielegalne. Dopiero Solidarność i porozumienia z władzą sprawiły, że dniu przywrócono miejsce w świadomości społeczeństwa. 15 lutego 1989 r., w trakcie obrad okrągłego stołu, Sejm PRL przyjął ustawę o ustanowieniu 11 listopada Narodowym Dniem Niepodległości.
Obchody współcześnie. Świętowanie w regionie
W tym roku świętujemy 107 lat w niepodległej Polsce. 11 listopada to dla wielu z nas jeden z najważniejszych dni w roku. Przypomnijmy, że jest on ustawowo wolny od pracy. Co roku w ramach obchodów święta miasta przygotowują szereg wydarzeń, mających uroczyście upamiętnić okazję. Tym razem na Warmii i Mazurach wojewódzkie obchody Narodowego Dnia Niepodległości odbywają się w Bartoszycach. Celebracja trwa również w stolicy regionu, w Olsztynie. Na temat wydarzeń związanych ze świętem, nasi Czytelnicy dowiedzą się z artykułu pt. „11 listopada w regionie: uroczystości, biegi, filmy i potańcówka. Olsztyn i Bartoszyce świętują 107 lat niepodległości [PROGRAM]”.
Komentarze (0)
Dodaj swój komentarz