Mózg to najważniejszy organ w ciele człowieka?
- Mózg to centrum sterowania. Kontroluje i integruje działanie wszystkich innych układów. Czy w związku z tym jest najważniejszy? Tego nie można powiedzieć, bo jest wiele innych narządów, bez których również nie moglibyśmy funkcjonować. Na pewno mózg jest jednym z najlepiej chronionych organów w naszym ciele. Żaden inny nie ma takiej kostnej osłony wokół.
Niemowlę ma nieproporcjonalnie dużą głowę w stosunku do reszty ciała, ale w przeciwieństwie do zwierząt potrzebuje dużo czasu, aby nauczyć się podstawowych umiejętności takich jak chodzenie itd. Ludzki mózg potrzebuje więcej czasu na naukę, ponieważ jest tak skomplikowaną strukturą i musi więcej rzeczy „ogarnąć”?
- Chodzi o pewnego rodzaju zaprogramowanie ewolucyjne. Zwierzęta przychodzą na świat w trudniejszych warunkach, więc to, że oseski niektórych gatunków zwierząt są w stanie kilka chwil po urodzeniu poruszać się za matką, zostało wykształcone ewolucyjnie. To jest efekt działania środowiska przez miliony lat. U ludzi wygląda to inaczej. Noworodki i niemowlęta otaczamy staranną całodobową opieką, ponieważ bez z niej nie byłyby w stanie przeżyć. W związku z czym mózg ma więcej czasu na rozwój, co przekłada się na lepsze zapamiętywanie, kojarzenie, precyzję ruchów czy wyrażanie emocji. W przypadku człowieka wchodzimy na wyższy poziom samoświadomości. Małe dziecko taką samoświadomość nabywa szybko. Poznaje swoje ciało, otoczenie i rozpoznaje, że jest odrębnym elementem środowiska.
Co jest dla pani najbardziej niesamowitą cechą ludzkiego mózgu?
- W odróżnieniu od innych narządów zdolności regeneracyjne mózgu nie są imponujące, ale jest to narząd o niesamowitej wręcz plastyczności. Struktur się nie odtworzy, ale można odtwarzać poszczególne funkcje mózgu. Dzieje się tak poprzez powstawanie nowych połączeń synaptycznych. Mimo, że tkanka się nie odbudowuje, to jej funkcje zastępują inne neurony czy obszary. Doskonałym przykładem mogą być osoby po udarach.
Nowe połączenia możemy tworzyć w nieskończoność?
- Tego nie jesteśmy w stanie powiedzieć. Mimo, że badania mózgu prowadzone są przez różne ośrodki naukowe i wiele kwestii jest już poznanych, cały czas ma przed nami tajemnice. Nie wiem, czy kiedyś przyjdzie taki dzień, że będziemy wiedzieli o nim wszystko.
Podczas pracy wymagającej większego skupienia, zaczynam pochłaniać duże ilości słodkich przekąsek. To mózg domaga się paliwa?
- Mózg jest narządem o bardzo dużym zapotrzebowaniu energetycznym. Zużywa nawet 20 procent naszego zapotrzebowania na tlen. Zabawne jest to, że w większości składa się z cholesterolu, niezbędnego do budowy osłonek mielinowych. Neurony tak naprawdę stanowią niewielki procent całego narządu.
dr Marta Kieżun na co dzień pracuje w Katedrze Anatomii i Fizjologii Zwierząt UWM
Jak ważne jest regularne ćwiczenie mózgu poprzez czytanie, zapamiętywanie?
- Im wcześniej zaczniemy świadomie wykorzystywać nasz mózg do zapamiętywania i uczenia się, nie tylko tabliczki mnożenia, ale też na przykład sekwencji ruchowych, tym większa jest szansa, że odniesiemy spektakularny sukces. Każda nowa umiejętność jaką nabywamy to nowe połączenia miedzy neuronami, nowe synapsy, czy nowa zapisana informacja. Bardzo ważne, aby mózg cały czas stymulować. Poprzez czytanie, kontakt ze sztuką, naturą i inne bodźce, ale niekoniecznie przez ciągłe oglądanie telewizji.
Czy mózg kiedykolwiek odpoczywa?
- Odpoczywa, jednak nigdy się nie wyłącza. Jest „w pracy” od samego początku, czyli wykształcenia jeszcze w czasie rozwoju embrionalnego. Ma jednak momenty, kiedy obniża się aktywność niektórych obszarów, na przykład podczas snu.
Co najbardziej szkodzi mózgowi?
- Używki, nieprawidłowa dieta, ale również stres. Pewnie niejedna osoba przeżyła przed egzaminem, czy ważną rozmową tak zwaną pustkę w głowie. Stres działa hamująco na funkcje pamięciowe. Mózgowi nie służy też upływający czas. Kora mózgowa, zwłaszcza czołowa i przedczołowa, z wiekiem może się zmieniać i zanikać, co ma związek również z powstawaniem chorób neurodegeneracyjnych. Mózg się starzeje, ale dobra informacja jest taka, że jeśli go dobrze odżywiamy, trenujemy, tak jak mięśnie na siłowni, to dłużej możemy zachować pełnię jego możliwości.
Stres, o którym pani powiedziała, ma związek z wyrzutem kortyzolu?
- Chodzi też o stres chroniczny, niekoniecznie związany z dużym wyrzutem kortyzolu. Drobne impulsy, które cały czas oddziałują negatywnie na nasz organizm. Przemęczenie, kilka godzin snu za mało, skażenie środowiska. To wszystko są stresory, które źle wpływają na pracę mózgu i całego organizmu.
Na koniec chciałem zapytać o sytuacje, kiedy mózg zaczyna szwankować. W terapii depresji stosuje się leki wychwytu zwrotnego serotoniny, które, jak rozumiem, usprawniają przepływ serotoniny. Jak to się dzieje, że mózg niektórym z nas płata figla i uniemożliwia prawidłowe neuroprzekaźnictwo?
- Jeśli chodzi o choroby depresyjne, to cały czas trwa spór, czy ich przyczyny są środowiskowe, czy wewnętrzne. Serotonina nazywana jest hormonem szczęścia i jeśli jest nieprawidłowo wydzielana w obrębie synaps, to czujemy, że nic nie ma sensu. Leki wychwytu zwrotnego serotoniny maja za zadanie hamować „powrót” serotoniny do neuronów presynaptycznych, co sprawia, że zostają one dłużej w szczelinie synaptycznej i może ona dłużej działać na sąsiadujące neurony. Jednak musimy pamiętać, że farmakoterapia to leczenie objawów. Wiemy, jaki jest objaw, wiemy, że jest zaburzona gospodarka serotoniny i jesteśmy w stanie to leczyć. Ale dlaczego tak się dzieje? Czynników może być dużo: środowiskowe, genetyczne, predyspozycje indywidualne danej osoby. Aktualnie depresja to duży problem. Psycholodzy alarmują, że izolacja i stres, które towarzyszyły ludziom podczas pandemii, wyzwoliły u wielu osób tę chorobę.
- - -
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski świętowanie dnia mózgu zaczął już w poniedziałek (13 marca) organizując szereg wykładów, warsztatów i pokazów w ramach Międzynarodowego Tygodnia Mózgu (Brain Awarness Weeek). Pomysłodawcą i koordynatorem przedsięwzięcia jest dr Agata Żmijewska z Wydziału Biologii i Biotechnologii.
Komentarze (7)
Dodaj swój komentarz