Skarga olsztynianina i przełomowy wyrok WSA
22 lutego 2023 r. Rada Miasta Olsztyna podjęła uchwałę, dotyczącą nowych opłat za korzystanie z cmentarzy komunalnych. Ustalono m.in. stawki za dodatkowy pochówek w istniejącym już grobie i przedłużenie ważności miejsca na kolejne 20 lat. Jeden z mieszkańców stolicy województwa warmińsko-mazurskiego zaskarżył daną uchwałę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie. Mężczyzna zakwestionował legalność opłat, twierdząc, że nie posiadają one podstawy prawnej. Skarżący wniósł o stwierdzenie nieważności załącznika do omawianej uchwały. Chodziło o następujące punkty: „opłaty za każde dochowanie grobów” oraz „opłaty eksploatacyjne za groby, na następne 20 lat, po 20 latach od ostatniego pochówku”.
Mieszkaniec stolicy regionu argumentował, że dokument narusza przepisy ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych z 1959 r., a konkretnie art. 7 ust. 2, który stanowi, że możliwe jest pobieranie jedynie opłat związanych bezpośrednio z pochówkiem zmarłych. Nie wliczają się w to więc takie usługi, jak wjazd na cmentarz, dochowanie do istniejącego grobu czy przedłużenie użytkowania miejsca po upływie 20 lat.
O czym orzekł sąd?
WSA w Olsztynie przychylił się do argumentacji skarżącego. W uzasadnieniu wyroku powołano się na wspomniany art. 7 ust. 2 oraz na art. 4 ust. 1 pkt. 2 ustawy o gospodarce komunalnej z 1966 r., który daje samorządom prawo do ustalania opłat za usługi komunalne. Przepis ten nie może być jednak stosowany w sytuacji, gdy inne ustawy szczegółowo regulują zakres opłat – jak ma to miejsce w przypadku ustawy o cmentarzach.
WSA uznał również za nielegalne wszelkie opłaty za korzystanie z cmentarza, niebędące bezpośrednio związane z pochówkiem. Sąd stwierdził też, że organy gminy nie mogą ustalać dodatkowych opłat za użytkowanie infrastruktury cmentarnej, jeśli nie jest to związane z pochówkiem. Uchwałę Rady Miasta Olsztyna uznano więc za nieważną. Wyrok nie jest jeszcze prawomocny. Pełną treść orzeczenia nasi Czytelnicy znajdą tutaj.
Warszawa poszła w ślady Olsztyna
Niespełna pół roku później w ślady Olsztyna poszła stolica Polski. 12 marca 2025 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie pokaźnie rozszerzył katalog nielegalnie pobieranych opłat (w związku z rozstrzyganiem sprawy dotyczącej uchwały Rady Miejskiej w Radomiu). Znalazły się w nim bowiem dodatkowo, m.in. środki za: ekshumację zwłok, uprzątnięcie szczątków, demontaż i montaż elementów nagrobkowych, przechowanie zwłok w chłodni za każde rozpoczęte 24 godziny, udostępnienie sali ceremonialnej do 1 godziny, udostępnienie sali do ubierania zwłok, opłata cmentarna czy za czynności administracyjne.
- Wyodrębnienie opłat za pochowanie wskazuje, że opłaty te są pobierane z innych tytułów, w tym w sposób niebudzący wątpliwości nie stanowią opłat, o których mowa w art. 7 ust. 2 ustawy o cmentarzach. (…) W świetle powyższych dowodów, z uwagi na ilość i istotność stwierdzonych naruszeń prawa, należy podzielić zasadność wniosku prokuratora stwierdzenia nieważności zaskarżonej uchwały w całości – uznał WSA w Warszawie.
Wyrok także nie jest jeszcze prawomocny. Warto podkreślić, że stanowisko obu organów znajduje również poparcie w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Szansa na zwrot pieniędzy i przestroga dla samorządów oraz zarządców cmentarzy
Czy w związku z wyrokami można domagać się zwrotu pieniędzy, które nie powinny zostać naliczone? Jak podaje serwis Infor, jeśli któryś z wyroków dotyczy unieważnienia uchwały rad miasta czy gminy, „na podstawie której od danej osoby zostały pobrane opłaty za „korzystanie” z cmentarza, inne nić związane z chowaniem zwłok”, będzie można ubiegać się o zwrot danej kwoty od zarządcy obiektu.
Co ważne, analizowane wyroki mogą mieć dalekosiężne konsekwencje, ponieważ podobne opłaty pobierane są na wielu cmentarzach komunalnych w całej Polsce. Sytuacja stanowić powinna ważne ostrzeżenie dla organów samorządowych i zarządców, aby dostosowali swoje regulaminy do obowiązujących przepisów prawa. W przeciwnym razie mogą być narażeni na kolejne skargi i unieważnienia uchwał przez sądy administracyjne.
Komentarze (18)
Dodaj swój komentarz