W odpowiedzi na te wyzwania rośnie zainteresowanie naturalnymi metodami wsparcia organizmu – w tym adaptogenami. Adaptogeny to roślinne substancje, które pomagają zrównoważyć reakcję organizmu na stres, regulując m.in. poziom kortyzolu – hormonu kluczowego w procesach metabolicznych i zarządzaniu energią. Dzięki temu mogą one wspierać redukcję masy ciała, zwłaszcza u osób narażonych na przewlekły stres.
W tym artykule przyjrzymy się trzem najpopularniejszym roślinom adaptogennym – ashwagandzie, macy i żeń-szeniowi – które zdobywają coraz większą popularność jako naturalne wsparcie w walce z nadwagą i niekorzystnymi skutkami stresu.
Jak działają adaptogeny na odchudzanie?
Jak wspomniano we wstępie, adaptogeny to naturalne substancje roślinne, które wspierają organizm w przystosowaniu się do stresu fizycznego i psychicznego. Ich kluczową cechą jest modulowanie odpowiedzi stresowej, w tym wpływ na oś podwzgórze–przysadka–nadnercza (HPA), odpowiedzialną za produkcję kortyzolu – głównego hormonu stresu. Zbyt aktywna oś HPA, wynikająca z przewlekłego stresu, może prowadzić do nadprodukcji kortyzolu, co z kolei zaburza metabolizm, sprzyja odkładaniu tłuszczu i może utrudniać redukcję masy ciała.
Adaptogeny nie działają jak klasyczne środki uspokajające – nie „wyłączają” reakcji stresowej, ale raczej przywracają jej równowagę. Badania sugerują, że mogą one normalizować poziom kortyzolu – obniżając go, gdy jest zbyt wysoki, lub wspierając jego produkcję, gdy jest zbyt niski. Przykład? Przegląd badań klinicznych z 2009 roku opublikowany w czasopiśmie Current Clinical Pharmacology wskazuje, że adaptogeny takie jak rhodiola rosea czy eleutherococcus senticosus mogą korzystnie wpływać na układ HPA, poprawiając odporność na stres i regulując poziom kortyzolu w organizmie [1].
Kortyzol, stres i tłuszcz na brzuchu – co je łączy?
Jak wspomniano wcześniej, przewlekły stres i podwyższony poziom kortyzolu mogą sprzyjać gromadzeniu się tłuszczu trzewnego – zwłaszcza w okolicach talii. W jednym z dużych brytyjskich projektów badawczych (Whitehall II) wykazano, że mężczyźni z wyższym stosunkiem talii do bioder mieli silniejszą poranną reakcję kortyzolu – naturalny "skok" tego hormonu po przebudzeniu. To zaburzenie może świadczyć o przeciążeniu osi HPA i być związane z niekorzystnymi zmianami metabolicznymi, m.in. gorszym profilem lipidowym.
Co ciekawe, efekt ten był wyraźny u mężczyzn, ale nie u kobiet – i nie zależał od ogólnej masy ciała (BMI) [2].
To badanie może wskazywać, że kortyzol może odgrywać kluczową rolę w odkładaniu tłuszczu brzusznego, niezależnie od wagi całkowitej, a jego regulacja – np. za pomocą adaptogenów – może mieć realne znaczenie dla zdrowia metabolicznego i kontroli masy ciała.
W dalszej części przyjrzymy się bliżej trzem najczęściej badanym roślinom adaptogennym – ashwagandzie, maca i żeń-szeniowi – które wykazują obiecujący potencjał we wspieraniu redukcji wagi w kontekście stresu.
Ashwagandha – roślinny sprzymierzeniec w walce ze stresem i nadwagą
Przewlekły stres coraz częściej towarzyszy nam na co dzień i nie pozostaje obojętny dla zdrowia. W dłuższej perspektywie może prowadzić do problemów z apetytem, rozregulowania metabolizmu i stopniowego przybierania na wadze. Jednym z naturalnych sposobów radzenia sobie z tym zjawiskiem może być ashwagandha – roślina znana z tradycyjnej medycyny ajurwedyjskiej, ceniona za działanie uspokajające i wzmacniające organizm.
W jednym z niedawnych badań naukowcy postanowili sprawdzić, czy standaryzowany ekstrakt z korzenia ashwagandhy rzeczywiście wpływa na poziom stresu i masę ciała u osób narażonych na jego działanie. Przez osiem tygodni badani – wszyscy doświadczający przewlekłego stresu – przyjmowali ashwagandhę lub placebo. Wyniki były bardzo obiecujące [3].
Osoby, które przyjmowały ashwagandhę, odczuwały wyraźną poprawę samopoczucia i spadek poziomu stresu. Co więcej, u tych osób zaobserwowano obniżenie poziomu kortyzolu, czyli tzw. hormonu stresu, a także mniejsze łaknienie i redukcję masy ciała. Efekt ten był zauważalny bez żadnych poważnych skutków ubocznych – ekstrakt okazał się dobrze tolerowany.
Choć potrzeba jeszcze dalszych badań, by w pełni potwierdzić długoterminowe korzyści z jego stosowania, już teraz ashwagandha jawi się jako ciekawe, naturalne wsparcie dla osób żyjących w napięciu. W czasach, gdy stres stał się codziennością, takie rozwiązania mogą mieć realne znaczenie nie tylko dla zdrowia psychicznego, ale i fizycznego.
Maca – naturalny adaptogen wspierający redukcję masy ciała
Maca, znana od wieków jako roślina adaptogenna, zdobywa coraz większe zainteresowanie jako naturalny sposób na wspomaganie odchudzania i regulację masy ciała. Najnowsze badania na zwierzętach pokazują, że suplementacja sproszkowanym ekstraktem z macy może skutecznie wpływać na zmniejszenie masy ciała, szczególnie u samców.
W badaniu laboratoryjnym szczury otrzymywały dwie dawki ekstraktu z macy – niższą i wyższą – przez 28 dni. Wyniki okazały się bardzo obiecujące: u samców poddanych terapii zanotowano spadek masy ciała nawet do 14%, podczas gdy zwierzęta z grupy kontrolnej delikatnie przybierały na wadze [4].
Działanie macy może być związane z jej zdolnością do regulowania procesów hormonalnych i metabolicznych, co sprawia, że jest ona obiecującym kandydatem do wsparcia osób zmagających się z nadwagą, zwłaszcza w kontekście stresu i zaburzeń hormonalnych. Ponadto maca jest dobrze tolerowana i może być stosowana zarówno w krótkim, jak i dłuższym czasie.
Choć badania z udziałem ludzi są nadal potrzebne, wyniki na modelach zwierzęcych dają solidne podstawy do dalszych testów i pokazują potencjał macy jako naturalnego, bezpiecznego adaptogenu wspierającego kontrolę wagi ciała.
Żeń-szeń w walce z nadwagą – adaptogen o potencjale odchudzającym
Żeń-szeń (Panax ginseng), znany także jako żeń-szeń koreański, chiński lub azjatycki, to roślina od wieków stosowana w Tradycyjnej Medycynie Chińskiej jako naturalny środek wzmacniający organizm, poprawiający odporność i dodający energii. W ostatnich latach naukowcy przyglądają się także jego potencjalnemu wpływowi na masę ciała i metabolizm, dostrzegając w nim możliwego sprzymierzeńca w walce z nadwagą.
Kluczowym składnikiem aktywnym żeń-szenia są ginsenozydy – substancje o silnym działaniu przeciwzapalnym i antyoksydacyjnym. Właściwości te mogą poprawiać wskaźniki metaboliczne, takie jak poziom cholesterolu, trójglicerydów, glukozy czy insuliny, co jest istotne w leczeniu otyłości oraz insulinooporności.
Ale to nie wszystko. Coraz więcej badań wskazuje, że żeń-szeń może wpływać na apetyt i kontrolę jedzenia – poprzez redukcję stanu zapalnego w podwzgórzu, poprawę wrażliwości na leptynę (hormon odpowiedzialny za sytość) i obniżenie wydzielania neuropeptydu Y (związek stymulujący głód). W praktyce może to oznaczać mniej napadów wilczego głodu i łatwiejsze ograniczenie porcji posiłków.
W eksperymentach na zwierzętach, podawanie ekstraktu z żeń-szenia (w tym frakcji saponinowej z czerwonego żeń-szenia) powodowało spadek masy ciała, zmniejszone spożycie pokarmu oraz ograniczenie magazynowania tłuszczu. Co ciekawe, obserwowano też zmniejszenie rozmiaru komórek tłuszczowych (adipocytów), co może mieć kluczowe znaczenie w profilaktyce i leczeniu otyłości oraz jej powikłań metabolicznych. Efekty te były związane m.in. z regulacją poziomu leptyny, neuropeptydu Y i cholecystokininy (CCK) – hormonów wpływających na apetyt i metabolizm [5]
Szczególnie obiecujące wyniki uzyskano w przypadku ginsenozydu Rb1, który wykazywał potencjał redukujący masę ciała i apetyt u gryzoni karmionych dietą wysokotłuszczową, działając zarówno poprzez mechanizmy centralne (w mózgu), jak i obwodowe (w tkankach).
Warto jednak podkreślić, że większość badań przeprowadzono na zwierzętach, a dotychczasowe wyniki badań z udziałem ludzi są niespójne. Mimo obiecujących przesłanek, potrzeba więcej długoterminowych i dobrze zaprojektowanych badań klinicznych, aby jednoznacznie potwierdzić skuteczność żeń-szenia jako środka wspierającego redukcję masy ciała u ludzi [6].
Adaptogeny na odchudzanie: podsumowanie
W dobie narastającego stresu i tempa życia coraz więcej osób szuka naturalnych metod wspierania zdrowia i kontroli masy ciała. Wymienione w tym artykule ashwagandha, maca i żeń-szeń, oferują obiecujące korzyści w kontekście redukcji stresu i poprawy metabolizmu, co może realnie wspierać proces odchudzania – zwłaszcza u osób borykających się z przewlekłym napięciem psychicznym.
Choć większość dostępnych danych pochodzi z badań na zwierzętach lub niewielkich prób klinicznych, rosnące zainteresowanie tymi roślinami wskazuje na potrzebę dalszych, pogłębionych badań. Włączenie adaptogenów do codziennej rutyny – po konsultacji z lekarzem lub fitoterapeutą – może być cennym elementem holistycznego podejścia do zdrowia, łączącego dietę, aktywność fizyczną i zarządzanie stresem.
Bibliografia:
1. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19500070/
2. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15211363/
3. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5871210/
4. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3614567/
5. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8743603/
6. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5766689/
Komentarze (0)
Dodaj swój komentarz