Od klasztoru bernardynów do kościoła św. Anny
Instrument został zbudowany około 1616 roku przez Adriana Zickermanna Młodszego dla barczewskiego klasztoru bernardynów. Prospekt – misternie zdobiona fasada widoczna od strony nawy – powstał w latach 1630–1680 i do dziś zachwyca harmonią proporcji oraz barokową ornamentyką.
Przed rokiem 1798 w kościele św. Anny i św. Szczepana znajdowały się już duże, 32-głosowe organy oraz mniejszy pozytyw, lecz pożar doprowadził do zniszczenia większego instrumentu.
Po kasacie zakonu w 1810 roku opuszczony klasztor wraz z organami popadł w zapomnienie. Dopiero w 1834 roku, gdy budynek klasztorny przeznaczono na więzienie, zapadła decyzja o przeniesieniu instrumentu do kościoła św. Anny.
Prace podjął Johann Scherweit, organmistrz z Królewca, który – zachowując oryginalny prospekt, metalowe piszczałki z XVII wieku oraz część drewnianych z XVIII stulecia – stworzył nową konstrukcję, wiatrownice, trakturę i stół gry. Połączył też niegdyś odrębne szafy sekcji głównej i pedałowej wraz z dawnym prospektem Rückpositivu, tworząc jedną monumentalną fasadę obejmującą całą szerokość nawy. W tej formie instrument przetrwał do współczesności.
Renowacja i powrót do świetności
Po latach milczenia organy przeszły kompleksową renowację w pracowni organmistrzowskiej Tomasza Szałajdy w Kochanowie koło Wejherowa. Restauracja przebiegała z zachowaniem najwyższych standardów technicznych i artystycznych, a jej celem było przywrócenie pierwotnego brzmienia – pełnego, szlachetnego tonu, który niegdyś wypełniał przestrzeń świątyni.
W lutym 2025 roku pierwsze elementy instrumentu powróciły do Barczewa. Obecnie trwają końcowe prace przy renowacji prospektu i montażu. Po ich zakończeniu instrument wkrótce ponownie zabrzmi pełnym dźwiękiem, przywracając mieszkańcom i melomanom niezwykłe dziedzictwo muzyczne Barczewa.
Dźwięk o wyjątkowej czystości
Badania przeprowadzone przez Politechnikę Warszawską potwierdziły unikatowość barczewskiego instrumentu. Piszczałki prospektowe zawierają aż 95% cyny, podczas gdy w większości organów zawartość tego metalu nie przekracza 75%.
Wysoka zawartość cyny decyduje o wyjątkowej czystości i szlachetności dźwięku. Dzięki temu organy z Barczewa dorównują brzmieniem najwybitniejszym instrumentom w Polsce i Europie.
Finansowanie i wspólne zaangażowanie
Renowacja była możliwa dzięki ogromnemu zaangażowaniu Parafii św. Anny w Barczewie, a także wsparciu finansowemu zewnętrznych programów ochrony zabytków.
Projekt współfinansowano ze środków: Programu „Ochrona Zabytków” – 980 000 zł (2024 r., wkład własny: 20 000 zł), Rządowego Programu Odbudowy Zabytków – 398 000 zł (2022 r., wkład własny: 50 000 zł) oraz 570 000 zł (2025 r.). Łączna wartość dofinansowania wyniosła 1 948 000 zł.
Duma Barczewa
Dziś, gdy instrument zbliża się do momentu ponownego ożywienia, w Barczewie czuć szczególną mieszaninę wzruszenia i dumy. Organy – przez lata milczące świadectwo minionych epok – znów staną się sercem świątyni, źródłem dźwięku o głębi duchowej i artystycznej.
Ich odrestaurowane brzmienie przypomni, że czas, choć bezlitosny wobec materii, potrafi ocalić to, co w człowieku najtrwalsze – pragnienie piękna i harmonii.
Komentarze (1)
Dodaj swój komentarz